برجام، از رونق اقتصادی تا دلار ۲۰ هزار تومانی
سال ۹۷ در شرایطی واپسین روزهای خود را سپری می‌کند که کشور همچنان در شوکِ اقتصادیِ ناشی از خروج آمریکا از برجام به سر می‌برد، لایحه الحاق به پالرمو در راهروهای تصمیم‌گیر مجمع تشخیص مصلحت نظام متوقف شده است و علی‌رغم همه اقدامات مثبت انجام شده در این عرصه، اما پیش‌بینی‌های مثبتی از سال ۹۸ در اذهان عمومی وجود ندارد.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، می‌گویند، سالی که نکوست از بهارش پیداست، بهار ایران اما در سال ۹۷ با خبر خروج آمریکا از توافق تاریخی هسته‌ای ایران و گروه ۱+۵ همراه شد و اکنون در حال تجربه زمستان سختی است. «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا که با وعده پاره کردن برجام به کاخ سفید پا گذاشته بود، درنهایت توانست پس از یک سال این وعده انتخاباتی خود را عملی کند و خود را در جبهه مقابل متحدین اروپایی خود قرار دهد و روزهای سختی را برای اقتصاد ایران رقم بزند.
قصد داریم به بهانه پایان سال ۹۷ شمسی، از امروز تا پایان اسفندماه هرروز نگاهی داشته باشیم به مهمترین اتفاقات اقتصادی کشور در 12 ماه گذشته. در گزارش زیر به خروج آمریکا از برجام و تبعات آن بر اقتصاد ایران می‌پردازیم:
گشوده شدن درهای بازار بینالمللی و رونق اقتصاد ایران، برجام با خود چه آورد؟
دولت یازدهم با شعار دیپلماسی و پایان دادن به بیش از یک دهه بن‌بست در پرونده مذاکرات هسته‌ای ایران آغاز به کار کرد، شروعی که با مکالمه تلفنی حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران و باراک اوباما رئیس‌جمهور سابق آمریکا در نیویورک در کنار مذاکرات محرمانه عمان نویدبخش حل و فصل این پرونده بود، دولت حسن روحانی پس از نزدیک به ۳ سال مذاکرات فشرده میان مقامات ارشد ایران و گروه ۱+۵ شامل (آمریکا، فرانسه، انگلیس، چین، روسیه و آلمان) این وعده خود را عملی کرد و در نهایت در تاریخ ۲۳ تیر ۱۳۹۴ توافق جامع و نهایی هسته‌ای وین با عنوان برنامه جامع اقدام مشترک یا برجام بر سر برنامه هسته‌ای ایران به امضا رسید.
از جمله دستاوردهای مهم و قابل توجه برجام برای کشور می‌توان به موضوعاتی چون خارج شدن بحث هسته‌ای ایران از فصل هفتم شورای امنیت، عادی‌سازی روابط سیاسی و بینالمللی ایران با کشورها و سازمان‌های بینالمللی، لغو تحریم‌های مالی، بانکی و اقتصادی، لغو تحریم‌های اروپا، لغو تمامی تحریم‌های مربوط به نقل و انتقالات مالی از مبدأ ایران و یا به مقصد ایران مصوب اتحادیه اروپا، لغو تمامی تحریم‌های مربوط به فعالیت‌های بانکی، لغو تمامی تحریم‌های بیمه، لغو تحریم ارائه خدمات پیام رسانی مالی بانکی ( سویفت) به ایران، لغو تحریم‌های ارائه خدمات مالی در تجارت با کشورها و موسسات بانکی و مالی و اقتصادی اروپایی با ایران، لغو تحریم‌های مربوط به ارائه کمک‌های مالی، اقتصادی و وام‌های ترجیحی از سوی کشورها و موسسات اروپایی به ایران، لغو تحریم‌های امکان دسترسی ایران به اوراق ضمانت و تضمین‌های مالی و اقتصادی، لغو تحریم‌ها و محدودیت‌های ارائه هر یک از خدمات انتقال مالی و بانکی و بیمه‌ای اشاره کرد.
پس از امضا و اجرایی شدن توافق برجام، پنجره‌های رونق اقتصادی یکی پس از دیگری به روی کشور گشوده شدند، هیئت‌های خارجی به ویژه اروپایی یکی پس از دیگری در راس هیئت‌هایی سیاسی و اقتصادی به کشور سفر می‌کردند. در مقابل رئیس‌جمهور نیز دو سفر به اروپا شامل کشورهای ایتالیا و فرانسه داشت که انعقاد قراردادهای خرید ۱۱۸ فروند هواپیمای ایرباس به ارزش تقریبی ۲۳ میلیارد یورو (معادل ۲۵ میلیارد دلار)، تفاهم همکاری سرمایه‌گذاری مشترک شرکت پژو- سیتروئن و کارخانه ایران خودرو مبنی بر سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون یورو (۴۳۶ میلیون دلار) در طول پنج سال در ایران و امضای قرارداد با شرکت توتال مبنی بر خرید ۱۵۰ تا ۲۰۰ هزار بشکه در روز نفت خام از ایران از جمله دستاوردهای این سفر بود.
تحولات در زمینه بانکی و کانال‌های مالی ایران با دیگر کشورهای جهان در نتیجه برجام نیز در نوع خود قابل توجه است. علاوه بر آنکه همه بانک‌ها و موسسات مالی ایران از لیست تحریم‌های اروپا و آمریکا خارج شدند دراین مدت شبکه بانکی ایران به ۲۵۰ بانک اروپایی متصل شد.در دوره پسابرجام ۸۷ میلیارد دلار منابع مالی ایران مدیریت شد و دراین دوره تاریخی حدود ۸۳۵ رابطه کارگزاری با ۲۷۸ بانک خارجی برقرار شده در حالی که قبل از برجام تعداد روابط کارگزاری بسیار محدود بود و تنها ۵ تا ۶ بانک حاضر به همکاری با ایران بودند. طی طول دو و نیم سال ۳۸ هزار و ۴۰۹ ال سی توسط نظام بانکی ایران باز شد و بیش از ۱۵۰ هزار تراکنش بانکی با ارقام قابل توجه انجام شد.
برجام منهای آمریکا و دلار در آستانه 20 هزار تومان؛ عهدی که شکسته شد جهانی که مبهوت ماند
«دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور آمریکا ریاست جمهوری‌اش بر کاخ سفید را با عهدشکنی آغاز کرد. آمریکا را از توافق‌نامه آب و هوایی پاریس و چندین توافق نامه بین المللی دیگر خارج کرد اما نتوانست در نخستین سال ریاست جمهوری خود وعده‌ای که درباره برجام داده بود را عملی کند. در نهایت در تاریخ ۱۸ اردیبهشت ۹۷ سند خروج آمریکا از توافق هسته‌ای ایران را امضا و اعلام کرد که تحریم‌های سابق آمریکا علیه ایران مجددا اعمال خواهند شد.
خروج آمریکا از برجام معانی بسیاری داشت اما مهمترین آنها بسته شدن مبادی بینالمللی مالی، بانکی و تجاری علیه ایران و به ویژه شبکه پیام رسان مالی سوئیفت بود. شعب بانک‌های ایرانی در کشورهای مختلف تعطیل شدند و نقل و انتقالات مالی بار دیگر در بن بستِ تحریم‌ها متوقف شدند. ترامپ علاوه بر آن شرکت‌های اروپایی و آسیایی را تهدید کرد که در صورت همکاری با ایران مشمول مجازات‌های سنگین واشنگتن خواهند شد. بانک‌های ایرانی یکی پس از دیگری به فهرست تحریم‌های آمریکا پیوستند، شرکت‌های اروپایی و آسیایی یکی پس از دیگری تهران و دیگر شهرهای ایران را ترک کردند و دوران افول اقتصادی ایران آغاز شد.
دلار که تا آن زمان و به یمنِ برجام روی ثبات و آرامش به خود گرفته بود، بار دیگر سیرصعودی در پیش گرفت، در کنار آن قیمت مسکن، دیگر ارزهای بینالمللی، طلا و سکه و به طبع آن کالاهای اساسی نیز صعودی شدند این روند تا جایی پیش رفت که بازار ارز و سکه به شدت ملتهب شدند و به مرز ۲۰ هزار تومان رسید، بسیاری از مردم دارایی‌های خود را به سکه، دلار، طلا و مسکن تبدیل کردند و برخی از پیش‌بینی‌ها از ادامه روند افزایش قیمت دلار تا مرز ۵۰ هزار تومان روایت داشتند که تغییر رئیس کل بانک مرکزی و تزریق ارز به بازار و همچنین بازداشت روزانه دلالان اقتصادی منجر به آن شد که ترمز دلار کشیده شود و عقب گرد کند و قیمت آن تا مرز ۹ هزار تومان نیز کاهش پیدا کند.
خروج آمریکا از برجام اما یک شکست تمام عیار برای واشنگتن به شمار می‌رفت، چرا که برای نخستین بار شکافی عمیق میان متحدان دیرین بر سر ایران ایجاد شد و کشورهای اروپایی نه تنها از آمریکا دنباله‌روی نکردند بلکه اعلام کردند در برجام باقی می‌مانند و از ایران نیز می‌خواهند که به این توافق متعهد باقی بماند. تهران اما از پایتخت‌های اروپایی خواست شرایط بانکی و مالی ایران با جهان را تسهیل کند، درخواستی که با پیشنهاد راه اندازی کانال مالی ایران و اروپا همراه شد.
دلار و برجام در سال 98؛ تهران و واشنگتن به میز مذاکره باز می‌گردند؟
حسن روحانی، رئیس‌جمهور در سخنانی اعلام کرده بود که در صورت آنکه دونالد ترامپ به برجام باز گردد، مسیر گفت‌وگو میان تهران و واشنگتن بار دیگر هموار خواهد شد، این واکنش در پاسخ به آنچه پیام‌های پی در پی دولت کاخ سفید برای گفت‌وگو با تهران بدون هیچ پیش شرطی عنوان شده بود.
بسیاری از تحلیلگران امیدوارند که ترامپ با گرفتن حکم عدم کفایت و یا با شکست در انتخابات ریاست جمهوری از قدرت کنار رود و روی کار آمدن یک رئیس‌جمهور دموکرات منجر به بازگشت واشنگتن به برجام شود این گذاره اما دور از انتظار است و حداقل اکنون نمی‌شود به آن امید بست. بسیاری از کارشناسان نیز معتقدند که ثبات کنونی در بازار ارز و طلا، موقت خواهد بود و در سال آینده تنش گسترده‌ای در این حوزه شاهد خواهیم بود، حال آنکه لوایح چهارگانه پیوستن ایران به FATF نیز اسیر دعواهای داخلی در کشور شده است و بازار سرمایه و ارز نیز واکنش مثبتی به این توقف از خود نشان نداده‌اند. آنچه که امروز اهمیت دارد این است که پلن‌های جایگزین برای هر اتفاق احتمالی در اقتصاد کشور در سال آینده از سوی دولت و دیگر نهادها در نظر گرفته شود. سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که اساسا کشور در سال ۹۸ در کدام مسیر قرار خواهد گرفت؟ جنگ یا دیپلماسی؟
منبع: فابانیوز
گزارشی از: خدیجه غبیشاوی