تولید ناخالص کشورهای نفت‌خیز/ رشدهای نزولی

کشورهای منطقه خاورمیانه بیشترین تأثیر را از بحران مالی 2008 در مقایسه با ایالات‌متحده گرفتند/در سال 2017 تقریبا در تمام مناطق جغرافیایی جهان سهم سرمایه‌گذاری خارجی کاهش یافته است/در سال 2017 سهم سرمایه‌گذاری خارجی در تولید ناخالص داخلی در عمده مناطق جغرافیایی و بخصوص کشورهای نفت خیز کاهش یافته است/روند بازدهی سرمایه‌گذاری خارجی در کل جهان منفی بوده و از 1/8 درصد در سال 2012 به 7/6 درصد در سال 2017 رسیده است.

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، آمارهای بانک جهانی حاکی از آن است که از سال 2000 تا 2017 اقتصاد کشورهای تولیدکننده نفت جهان دستخوش تغییرات قابل توجهی شده است. با کاهش قیمت نفت از یک طرف و کاهش ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران بواسطه بحران مالی سال 2008 میزان درآمد کشورها از نفت و سرمایه‌گذاری خارجی تغییر کرده است. افت قیمت نفت باعث شد تا کشورها روی درآمد آن حساب دقیقی نداشته باشند و سهم نفت را از تولید ناخالص داخلی کاهش دهند. از طرف دیگر کاهش ریسک‌پذیری سرمایه‌گذاران منجر شده است تا سهم سرمایه‌گذاری خارجی نیز در تولید ناخالص داخلی کشورهای مورد سرمایه‌گذاری کاهش یابد.

روند تولید ناخالص داخلی

آمارهای بانک جهانی حاکی از آن است که از سال 2000 تا 2017 تولید ناخالص داخلی کلیه مناطق جهان رو به افزایش بوده است اما تولید ناخالص داخلی اروپا از سال 2008 تا کنون روندی کاهشی داشته است در صورتی که آسیای شرقی در همین بازه زمانی رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. میزان درآمد کشورهای آمریکای شمالی در این دوره از ثبات بیشتر و رشد بیشتری برخوردار بوده است (شکل 1).

در بین کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت، تولید ناخالص داخلی کشور ایالات‌متحده افزایش قابل توجهی یافته و از حدود 10 هزار میلیارد دلار در سال 2000 به نزدیک 20 هزار میلیارد دلار در سال 2017 رسیده است. کشور چین در این دوره تولید ناخالص داخلی خود را چندین برابر افزایش داده و از حدود 1200 میلیارد دلار در سال 2000 به بیش از 12 هزار میلیارد دلار در سال 2017 رسانده است که در مقایسه با رشد دوبرابری ایالات‌متحده، این کشور رشدی 10 برابری را در تولید ناخالص داخلی تجربه کرده است. کشور کانادا نیز روند رشد ضعیفی در تولید ناخالص داخلی تجربه کرده است (شکل 2).

در این دوره تولید ناخالص داخلی کشورهای نفت‌خیز خاورمیانه نوسانات زیادی داشته است. تمامی کشورها تحت تأثیر بحران مالی 2008 قرار گرفته اند و نکته جالب این است که در تمامی کشورها شدت تأثیر بیشتر از آن چیزی بوده است که در آمریکا اتفاق افتاده است. ایران تنها کشوری بود که کمترین تأثیر را از بحران مالی جهانی گرفت. در بین کشورهای نفت خیز خاورمیانه کشور عربستان بیشترین رشد تولید ناخالص داخلی را تجربه کرده است. کاهش تولید ناخالص داخلی کشور ایران پس از سال 2012 ناشی از تحریم‌های شدید ایالات‌متحده و در کنار آن، کاهش قیمت نفت بود (شکل 3).

سهم نفت از تولید ناخالص داخلی کشورها

سهم نفت از تولید ناخالص داخلی کشورها در مناطق مختلف جهان متفاوت بوده است و بیشترین سهم مربوط به منطقه خاورمیانه بوده که بین 15 تا 30 درصد از تولید ناخالص داخلی کشورهای این منطقه در این دوره وابسته به نفت بوده است (شکل 4).

تنها طی سال‌های 2008 و 2009 سهم نفت از تولید ناخالص داخلی این کشورها افتی 12 درصدی را تجربه کرده است. پس از خاورمیانه، کشورهای منطقه آمریکای لاتین بیشترین وابستگی را به نفت دارند اما حداکثر سهم نفت در تولید ناخالص داخلی این منطقه 5/4 درصد بوده است و در سال 2017 به حدود یک درصد کاهش یافته است (شکل 5).

سهم نفت در تولید ناخالص داخلی منطقه خاورمیانه نیز در طی 18 سال گذشته در سال 2016 به کمترین میزان خود رسید (13 درصد). در منطقه آمریکای شمالی با وجود تولید قابل توجه نفت و درآمد بالا، این کالا تنها چیزی کمتر از 1/0 درصد از تولید ناخالص داخلی این منطقه را تشکیل می‌دهد.

مقایسه سهم نفت در بین کشورهای نفت خیز نشان می‌دهد که در سه کشور عراق، کویت و عربستان سهم نفت از تولید ناخالص داخلی روندی بسیار مشابه داشته است و از حدود 30 درصد در سال 2002 به حدود 53 درصد در سال 2008 رسیده است و در نهایت در سال 2017 در کشور عراق و کویت سهمی 43 درصدی و کشور عربستان سهمی 27 درصدی داشته است. سهم نفت در تولید ناخالص داخلی در دو کشور ایران و امارات نیز بسیار نزدیک به هم است و در سال 217 به حدود 13 درصد رسیده است. سهم نفت در تولید ناخالص داخلی کشورهای چین، ایالات‌متحده و کانادا کمتر از یک درصد است (شکل 6).

 

سهم سرمایه‌گذاری خارجی در تولید ناخالص داخلی

آمارها حاکی از آن است که سهم سرمایه‌گذاری خارجی در تولید ناخالص داخلی کشورها تقریبا ثابت بوده و تنها نوسانات سالانه را تجربه کرده است. در بین مناطق مختلف، بیشترین سهم سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه اروپا در سال 2007 مشاهده شد که در حدود 10 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل می‌داد. سهم منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سال 2000 از سایر مناطق کمتر بوده و در سال 2006 و 2007 از سایر مناطق جهان، به جز اروپا پیشی گرفت. اما با شدت گرفتن درگیری‌ها دوباره از سال 2013 تاکنون کمترین سهم را در تولید ناخالص داخلی داشته است (شکل 7).

در سال 2017 تقریبا در تمام مناطق جغرافیایی جهان سهم سرمایه‌گذاری خارجی کاهش یافته است.
سهم سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای نفت خیز از سال 2010 تاکنون از تکاپو افتاده است و نوسانات کمی را نشان می‌دهد. سهم سرمایه‌گذاری خارجی در تمامی کشورها کمتر از 4 درصد بوده است و در سال 2018 در کشور عراق کمترین سهم را داشته است (عدد منفی نشان‌دهنده خارج شدن خالص سرمایه است). در کشور ایالات‌متحده در بلند مدت روند سهم سرمایه‌گذاری خارجی روندی افزایشی را نشان می‌دهد (شکل 8).

بازدهی سرمایه‌گذاری خارجی

صندوق بین‌الملل پول در گزارش اخیر خود از کاهش بازدهی سرمایه‌گذاری خارجی در تمام مناطق جهان خبر داده است. براساس گزارش این صندوق بازدهی سرمایه‌گذاری خارجی در آسیای شرقی و جنوب شرقی بیشترین میزان را داشته و در غرب آسیا کمترین بازدهی را تجربه کرده است. روند بازدهی سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای آفریقایی روندی به شدت منفی داشته و از 12 درصد در سال 2013 به کمتر از 6 درصد در سال 2016 رسیده است (شکل 9).

از نظر رده اقتصادی، بازدهی سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای در حال گذار به سمت توسعه‌یافته بیشترین میزان را داشته است و حتی در سال 2016 و 2017 رشد مثبت را تجربه کرده است. این در حالی است که در کشورهای در حال توسعه، توسعه یافته و در مجموع در جهان منفی بوده است (شکل 10).

چشم انداز سال 2019

با افت قابل توجه دوباره قیمت نفت به زیر 50 دلار در انتهای سال 2018 به نظر می‌رسد کشورهای نفت خیز باز هم با کاهش تولید ناخالص داخلی وابسته به نفت روبرو شوند. گرچه توجه زیاد ترامپ به صنایع پتروشیمی در سال 2018 توانست دوباره قیمت نفت خام را به بیش از 70 دلار برساند، اما روشن شدن تأثیرات اقلیمی ناشی از استفاده از سوخت های فسیلی برای سیاستمداران منجر شد تا کاهش استفاده از محصولات نفتی با سرعت بیشتری انجام گیرد.

بنابراین در بلند مدت، این کشورها باید نفت را از مدار اصلی تولید خارج کنند، در غیر اینصورت ضربه شدیدی به اقتصاد آن ها وارد می شود. عدم کاهش سهم نفت به کمتر از 8 درصد در کشورهای نفت خیز منجر می شود تا اقتصاد آنان تأثیر زیادی از کاهش قیمت نفت بگیرد که در نهایت منجر به وارد شدن صدمات قابل توجه به بدنه اقتصاد این کشورها می شود.
در حال حاضر قیمت نفت از نظر تحلیل تکنیکال به سطحی بسیار کلیدی برخورد کرده است. در صورتی که تا پایان این هفته قیمت نفت به کمتر از 45 دلار برسد، امکان افت قیمت تا بشکه ای 30 دلار در 4 ماه ابتدایی سال 2019 دور از انتظار نیست (شکل 11).

 

منبع: ماهنامه بانکداری آینده شماره 37

 

 

لینک کوتاهلینک کپی شد!
ممکن است شما دوست داشته باشید
ارسال یک پاسخ

15  −  6  =