دلایل جا نیفتادن پرداخت با کیف پول الکترونیک از نگاه کارشناسان
کیف پول الکترونیک پتانسیل ارائه و عرضه خدمات متعدد را داراست. از پرداختهای خرد در شبکه پرداخت گرفته تا کارت شناسایی و تردد و یا ابزاری برای جمعآوری وجوه، پرداخت و تسهیل کارمزد در شبکههای توزیع مویرگی. خوشبختانه با گسترش فناوری خدمات پرداخت، کلیه اینها با سرعت و امنیت بالا امکانپذیر شده است.
به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک، استفاده از امکان کیف پول الکترونیک آنطور که باید شاید در نظام پرداخت ما جا نیفتاده است. هنوز آنطور که باید و شاید مردم آن را نمیشناسند. برای همین فرهنگ استفاده از آن جا نیفتاده است. کارشناسان معتقدند باید در این زمینه زیرساختهای لازم فراهم شود و سازمان یا نهادی بزرگ بتواند نخ تسبیح مدیریت آن باشد. از برخی کارشناسان نامآشنای حوزه پرداخت و بانکداری در همین زمینه پرسیدهایم. آنان میگویند که از جمله عوامل موفق نبودن کیف پول الکترونیک عدم حمایت درست، نگاه حاکمیتی و خلاء اقدامات جدی از حیث برنامهها و اقدامات آتی نهادهای بالا دستی است.
هنوز احساس نیاز نکردهایم
محمد صادقی، معاون فناوری اطلاعات بانک اقتصاد نوین در این باره می گوید: «به نظر من مشکل عدم رواج کیف پول الکترونیکی در ایران، فرهنگی است که بانکها رواج دادهاند. زیرا از نظر مصرفکننده هیچ تفاوتی بین اینکه از کیف پول استفاده کند یا از کارت نقدی وجود ندارد. زمانی که فرد از کارت استفاده میکند هزینههایی دارد که به جای مصرف کننده توسط بانک پرداخت میشود. به همین دلیل مشتری هیچ تفاوتی را احساس نمیکند. از طرف دیگری نبود کیف پول الکترونیک باری سنگین روی دوش شبکه میگذارد. این امر هم شبکه بانکی را مختل کرده و هم تعداد تراکنشهایی که در مرکز صورت میگیرد را زیاد میکند. اما به طور کلی این موضوع بیشتر ریشه فرهنگی دارد تا زیرساختی و تکنولوژی؛ زیرا تا زمانی که از نظر فرهنگی احساس نیاز نکنیم زیرساختهای آن را فراهم نخواهیم کرد و از آنجایی که تاکنون نیاز را حس نکردهایم، سمت فراهم کردن زیرساختهای لازم نرفتهایم. در واقع نیاز را طور دیگری تامین کردهایم و زیرساختها را برای کیف پول فراهم نکردهایم. البته بايد تاكيد كنم كه اگر مساله فرهنگ را حل کنیم بعد به مرحله دوم يعني تکنولوژی و زیرساخت میرسیم. برای همين به نظر من ابتدا بانک مرکزی باید مساله را حل کند و اولین قدم را در این زمینه بردارد بعد از آن بانکها حتما نیاز را حس میکنند؛ زیرا درحال حاضر هزینه تراکنشها توسط بانکها پرداخت میشود. البته من به عنوان کسی که در این زمینه فعالیت دارد مایلم به دلیل فضای رقابتی، بیشتر استارتآپها در این حوزه فعالیت کنند تا بانکها.»
فراگیر شدن؛ راهکار رواج کیف پول الکترونیک
عبدالعظیم قنبریان،عضو هیأت مدیره و مدیر عامل شرکت تجارت الکترونیک پارسیان در این باره می گوید: «فکر میکنم اينكه کیف پول الکترونیک در دنیا رواج پیدا کرده است، اما در ایران طرفدار چندانی ندارد چند جنبه و دلیل دارد. یکی از دلایل، مشکلات فرهنگی است. فراهم کردن زیرساختهای فرهنگی وظیفه دستاندرکارهاست که فرهنگ استفاده را بین مردم رواج دهند. دلیل دیگر، مشکل زیرساختی و فنی است که رفع این مشکل به سرمایهگذاری نیاز دارد. اما مهمترین مشکل و مانعی که در این موضوع وجود دارد فراگیر شدن آن است. مصرفکننده نباید مجبور شود برای هر مورد استفاده از کیف پول الکترونیک، مثلا استفاده از اسنپ، تپسی، خرید از یک فروشگاه و… یک کیف پول مجزا داشته باشد. در این مورد نیز باید اتفاقی بیفتد شبیه همان که در شبکه پرداخت آنلاین کشور رخ داد. باید یک اتاق پایاپای و اتاق تسویه برای کیف پول ایجاد شود تا بتوانند کیف پولها را پذیرش کنند و بین صادرکنندگان اکانت کیف پول، تسویه را انجام دهند. سهم این دلیل 70 درصد و بیش از همه دلایل دیگر است. اگر این موضوع حل شود هم به زیرساخت کمک میکند، هم به فرهنگسازی و هم به سرمایهگذاری. برای رفع این مشکل و ترویج کیف پول الکترونیک در ایران همه افرادی را که در این زمینه فعالیت میکنند باید مانند دانههای یک تسبیح در نظر گرفت. این دانهها به یک نخ نياز دارند تا کنار هم قرار بگیرند و تسبیح شکل بگیرد. برای این هدف یک بخش بزرگ در این حوزه که منظورم الزاما بانک مرکزی نیست و میتواند یک بانک بزرگ، یک شرکت PSP بزرگ یا کنسرسیومی از PSPها باشد، باید نقشِ نخ تسبیح را بازی کند تا این اتفاق خوب رخ دهد.»
جای کیف پول الکترونیک خالی نیست
عبدالحمید منصوری، مدیرعامل شرکت سامانه های یکپارچه بزرگ فردا در این باره می گوید: «رواج نیافتن کیف پول الکترونیک در ایران ناشی از دو مشکل عمده فرهنگی و نبود زیرساختهای لازم است. زمانی که نظام پرداخت کشور اجازه میدهد همه تراکنشهای خرد با زیرساخت آماده شده پرداخت شود، نقش کیف پول الکترونیک که آفلاین کار میکند را کمتر میکند. مردم هزار تومان یا حتی 500 تومان را هم به راحتی با کارت خود پرداخت میکنند. در این شرایط مردم از نظر اجتماعی عادت کردهاند کمترین مبالغ را هم با کارت پرداخت کنند و کمتر سراغ یک کارت دیگر میروند. از سوی دیگر، جامعه به زیرساخت مدونی از نظر فنی نرسیده است و تمرکز روی زیرساخت آنلاین بوده است. به نظر من برای رواج کیف پول الکترونیک، بانک و استارتآپها ورود پیدا نمیکنند. چون زمانی که سرویس جاری و راحت این کار را انجام میدهد چرا روی موضوع دیگر سرمایهگذاری کنند؟ استفاده از کیف پول الکترونیک در حال حاضر با این زیرساخت لزومی ندارد رواج پیدا کند و جای خالی آن احساس نمیشود. وقتی پرداخت همه اپلیکیشنها با کارتهای معمولی و به صورت آنلاین انجام میشود، چه لزومی دارد مثلا فروشنده مدیای دیگری را قبول کند که با کارت دیگر پرداخت میشود؟ به طور کلی با زیرساخت موجود در نظام پرداخت سرمایهگذار از سرمایهگذاری مجدد پرهیز و سعی میکند آن را حفظ کند. همه بازیکنها با تراکنش 500 تومان سهم تراکنش و کارمزدهای خود را دریافت میکنند. چرا وظیفه جدیدی را وارد مدار کنند؟»
كيف پول الكترونيكي در تله عدم حمايت
علی کبیری، کارشناس بازاریابی خدمات بانکی در این باره می گوید: «فناوری کیف پول الکترونیک به عنوان یک اکوسیستم و یا بستر، نیازمند زیر سیستمهای متعدد دیگری همچون زیرساختهای ارتباطی، اتصالی، انتقال داده، سامانهها و نرمافزارهای مدیریت تراکنشها، پایانهها و درگاههای پذیرش، شارژ و… است. این زیرساختها قرار است با شرایط، قوانین و استانداردهای تعیین شده مورد توافق همه ذینفعان تحت نظارت نهاد بالا دستی باشد تا اهداف مشخصی بازار را تامین کند. حال پرسش اين است كه آیا تمام شرایط برای این اکوسیستم فراهم است؟ نبود هر یک از اين عوامل میتواند موجبات به انحراف کشیدن اهداف اولیه و یا عدم موفقیت این اکوسیستم و محصولات ارائه شده در آن شود. کیف پول الکترونیک پتانسیل ارائه و عرضه خدمات متعدد را داراست. از پرداختهای خرد در شبکه پرداخت گرفته تا کارت شناسایی و تردد و یا ابزاری برای جمعآوری وجوه، پرداخت و تسهیل کارمزد در شبکههای توزیع مویرگی. خوشبختانه با گسترش فناوری خدمات پرداخت، کلیه اینها با سرعت و امنیت بالا امکانپذیر شده است.»
بنابراین با توجه به اینکه کارشناسان فعال در این حوزه کم نیستند و تمام فعالان حوزه پرداخت هم با این مشکلات آشنا هستند، سوال است كه علت عدم موفقیت کیف پول الکترونیکی در ایران چیست؟ زمانی که یک محصول در بازار موفق نمیشود بزرگان علم بازاریابی عوامل مختلفی برای آن ذکر میکنند: عواملی مانند، عدم تناسب محصول با نیاز بازار، عدم تخصیص منابع لازم، فقدان استراتژی کارآمد و متناسب با اهداف، عدم پشتیبانی لازم از محصول و در نهایت فقدان استراتژی زنده نگهداشتن محصول با خلق ارزشهای افزوده مستمر (استراتژی توسعه). سوال اینجاست آیا به راستی به همه عوامل عدم موفقیت پاسخ داده شده است؟ خیر، به نظر من مهمترین عوامل عدم موفقیت کیف پول الکترونیک را میتوان عدم حمایت، نگاه حاکمیتی و خلاء اقدامات جدی از حیث برنامهها و اقدامات آتی نهادهای بالا دستی دانست. از دیگر عوامل عدم موفقیت، فقدان استراتژی پشتیبانی از محصول در ورود به بازار و پس از ورود به بازار است که نتیجه آن عدم استقبال بازار از محصول و نبود فرهنگ استفاده است.
بنابراین برای توسعه کیف پول الکترونیک لازم است در گام اول با شناختی که نهاد بالادستی از پتانسیل بازار دارد، قوانین و استانداردهای ناظر بر این بستر را تدوین کنیم. به این ترتیب ضمن شفاف شدن شرایط و قوانین بازی، نحوه درآمدزائی و نظام کارمزدی شکل میگیرد و بازیگران این حوزه بهويژه بانکها و حتی بخش خصوصی را به جای عدم تمایل به سرمایهگذاری و بازگشت سرمایه، به سرمایهگذاری در زیر ساختها و ارائه و پشتیبانی از این خدمات ترغیب ميكند. با این کار از رقابتهای ناصحیح نیز جلوگیری ميشود.
منبع: فابا نیوز و ماهنامه بانکداری الکترونیک