ارزیابی گذشته،نگاه به آینده در همایش بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک بانک مرکزی قرار است اولین همایش بین المللی بانکداری الکترونیک و نظامهای پرداخت را در 30 بهمن و یکم اسفند برگزار می کند. این همایش به همت پژوهشکده پولی و بانکی  با همکاری شرکت ملی انفورماتیک، برگزار خواهد شد. فرهاد نیلی دبیر علمی همایش معتقد است:نقطه تولد بانکداری الکترونیک در کشور ما ابتدای دهه 80 است وما اکنون در ابتدای دهه 90  قرار داریم و به تعبیری یک دهه  بسیار پر فرازو نشیب را پشت گذاشتیم که مملو از موفقیت ها و عدم موفقیت ها بود. بنابراین پس از 10 سال لازم است بایستیم و پشت سر خود را نگاه کنیم ویک ارزیابی دقیق وعمیقی از گذشته داشته باشیم. گفتگو پایگاه خبری بانکداری الکترونیک  با رئیس پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی از پی می آید.

*****************

علت ورود بانک مرکزی به برگزاری همایش بانکداری الکترونیک چه بود. درحالی که این بانک در دو همایش پولی وبانکی و بانکداری اسلامی مباحث مربوط به بانکداری الکترونیک را تا حدی مطرح می کند؟

حدود اوایل سال گذشته بود که بحثی در بانک مرکزی توسط معاونت فناوري نوين بانك مطرح شد مبنی بر اینکه به چند دلیل خوب است بانک مرکزی در این راه قدم گذارد وابتکاری به خرج دهد وخود را متعهد به برگزاری یک همایش در خصوص نظام‌هاي پرداخت و بانكداري الكترونيك کند. از سوی دیگر شبکه  بانکی در آستانه دومین دهه ورود به بانکداری الکترونیک قرار داشت. همانطوری که می دانید  تقریبا نقطه تولد بانکداری الکترونیک در کشور ما ابتدای دهه 80 است وما اکنون در ابتدای دهه 90  قرار داریم و به تعبیری یک دهه  بسیار پر فرازو نشیب را پشت گذاشتیم که مملو از موفقیت ها و عدم موفقیت ها بود. بنابراین پس از 10 سال لازم است بایستیم و پشت سر خود را نگاه کنیم ویک ارزیابی دقیق وعمیقی از گذشته داشته باشیم اینکه چه جاهایی پیشرفت کردیم و کجاها عقب افتادیم. بنابراین یک ارزیابی از گذشته لازم بود. دیگر اینکه موفقیت های دهه هشتاد مرهون پایبندی به یک نقشه راه بود یعنی یکسری مطالعات اولیه در دهه هشتاد صورت گرفت واتفاقاتی که بعدا افتاد مثل توسعه خودپردازها ، پایانه های فروشگاهی، کارت های نقدی، شتاب ،ساتنا،  سحاب ، پایا و… همه اینها مولفه هایی بود که در نقشه راه دیده شده بود که با یکسری فراز ونشیب ها و  موفقیت ها وعدم موفقیت ها همراه بوده و در حال حاضر لازم است هم در خصوص گذشته وهم در خصوص آینده سخن بگوییم .

بانک مرکزی کارنامه خود را در حوزه بانکداری الکترونیک چگونه ارزیابی می کند؟

به هرحال با توسعه وسیعی که در گسترش کارت های پلاستیکی صورت گرفت وضریب نفوذی که ایجاد شد این مساله هم یکسری مزایا وهم یکسری معایب داشته است. در حال حاضر در جیب هر فرد بزرگسال شهری حدود 4 کارت وجود دارد که این معایبی دارد. از سویی ما موفقيت چنداني در خصوص کارت اعتباری در این سال ها نداشتیم زیرا هیچ بانکی نتوانست عقد مناسب آن را داشته باشد .دیگر اینکه در زمینه  پایانه های فروشگاهی نتوانستیم به اندازه خودپردازها نفوذ داشته باشیم و هنوز هم برای مردم برداشت پول از بانک محصول جذابتری است تا از طریق سامانه های الکترونیکی و به نظر می‌رسد در زمينه این شاخص‌ها باید شکاف‌ها کم شود. دیگر اینکه ما در زمینه پایانه های فروشگاهی به صورت غیرمتمرکز رفتار کردیم و به این آشفتگی فعلی رسیدیم که البته در نهایت به راه حل شاپرک رسیدیم.

در زمینه RTGS طراحی بسیار خوبی صورت گرفته است نرم افزارهای خوبی نیز نوشته شده است بانک ها نیز آموزش دیده‌اند اما سامانه ای که برا ی پرداخت های کلان بود به یک سامانه پرداخت کشوری تبدیل شد. الان تقریبا تمامی طراحان به این نتیجه رسیده اند که برای RTGS باید کف قرار داده شود كه كف RTGS، نقطه اتصال آن به سيستم پرداخت خرد باشد که به نظر می رسد به یک جمع بندی در این زمینه رسیده ایم.

در حوزه توسعه نرم افزارهای بانکی ارزیابی شما چگونه است؟

ما در زمینه بانکداری یکپارچه (Core Banking) بسیار مشکل داریم. بانکداری یکپارچه از آن دست چالش‌هایی است که بانک‌ها را زمین گیرکرده است .

آشفتگی درزمینه نرم افزار های بانکی از معضلات بسیار بزرگ است. در عین حال عدم آموزش کافی در سطح کارکنان بانکی نیز چالش دیگری است .

به نظر شما علت اصلی عدم موفقیت ها یا به تعبیري عدم دستیابی به اهداف نقشه راه در چیست؟

فقدان یک دیالوگ مناسب بین بانک مرکزی وبانک ها از جمله معضلاتی است که مانع توسعه منطقی در حوزه بانکداری الکترونیک  شده است. همانطور که می بینید دیالوگ درستی بین بانک ها و بانک مرکزی  شکل نمی گیرد و همه اینها نشان می دهد که ما در یکسری زمینه ها خوب جلو رفته ایم به عنوان مثال در سخت افزار  اما در نرم افزار هنوز عقب هستیم . همچنین در هماهنگی ویکپارچگی نیز هنوز عقب هستیم.

بانک مرکزی چه میزان در موفقیت ها و عدم موفقیت ها خود را سهیم می داند؟

نقش اصلي بانك مركزي تدوين نقشه راه توسعه بانكدازري الكترونيك و نظام‌هاي پرداخت و راهبري سيستم براي تحقق آن است. به علاوه تقسيم كار بين بانك مركزي و شبكه بانكي بايد به گونه‌اي باشد كه كسب و كار در اين حوزه جذاب و پررونق باشد تا بانك ها و شركت‌هاي فعال در اين حوزه انگيزه لازم را براي توسعه خدمات داشته باشند. البته در این زمینه ها بانک مرکزی یکسری کارها انجام داده است اما خیلی جلو نبوده است مثلا اینکه کارمزدها باید چگونه باشد که افراد  را به سمت استفاده از محصولات هدایت کند. بنابراین این همایش فضای مناسبی است که بتوانیم نقاط ضعف و قوت را به خوبی نشان دهیم .

سهم بانک ها وکارشناسان در این موفقیت ها وعدم موفقیت ها چقدر بوده است؟

توجه كنيد كه در اين حوزه به دليل هزينه بالاي اوليه مربوط به انتخاب سخت افزار و نرم افزار، تغيير تصميم‌گيري‌ها بسيار پرهزينه است. بنابراين تصميمات بايد مبتني بر مطالعه و دانش باشد. انتخاب سخت افزار و نرم افزار توسط بانك‌ها بايد مبتني بر مطالعات عميقي باشد كه متاسفانه نشان چنداني از آن ديده نمي‌شود. اينجاست كه جاي خالي واحدهاي R&D در اين حوزه به شدت احساس مي‌شود. به اعتقاد من بحث بانکداری یکپارچه خیلی ما را کمک می کند برای اینکه بفهمیم چرا هر کسی به صورت جزیره ای سراغ یک چیزی است. 

اگر کسی به صورت جداگانه به دنبال یک کربنکینگ باشد به دلیل خلا دانش و فقدان مذاکره دچار تصمیمات بی بازگشت می شود و جالب اینجاست که همه بانک ها نیز این مشکل را ادامه می دهند. به نظر من برخی تصمیمات آنقدر بزرگ است که صرف مقیاس می خواهد و هیچ کس به تنهایی نباید تصمیم شخصی بگیرد و البته این تصمیمات را روی دوش بانک مرکزی نیز نباید به تنهایی انداخت.

نکته مهم دیگر ان است که به دلیل بی ثباتی های که در سطوح مدیریت بانکها داریم هیچ مدیر بانکی احساس نمی کند که آنقدر ماندگار است که پای تصمیماتش بایستد .

در حالی که اگر یک نهاد حرفه ای وجود داشت چون این نهاد همیشه ماندگار است باید یک واحد R&D داشته باشد. در نتيجه این واحد R&D مطالعات خود را در اختیار همه بانک ها قرار می دهد و بانک ها نیز بر اساس حق عضویتی که به این نهاد حرفه ای می دهند از محصولات آن استفاده می کنند . اما متاسفانه تا کنون چنین نشده است.

به نظر می رسد مشکل ما در کربنکینگ مشکل فناوری نیست مشکل مدیریتی است که باید اجزا را در کنار هم قرار داد و چه بسا ما در زمینه دانش نرم افزار در كشور وضع بدی نداریم اما یکپارچگی در بین مدیران وجود ندارد. به نظر من بانک مرکزی در این حوزه بهترین عملکرد را نداشته اما عملکرد بدی هم نداشته است وبه هر حال اداره نظام های پرداخت در بانك مركزي حدود 10 سال است که تا اندازه ای حوزه بانکداری الکترونیک را  راهبری کرده است.

اگر بخواهیم مقایسه ای بین خودمان و دیگر کشور ها داشته باشیم به نظر شما ما اکنون کجا ایستاده ایم؟

  E-banking ما با دنیا مطمئنا فاصله زیادی دارد .اما مقایسه بانکداری الکترونیک کشور با سایر حوزه های الکترونیکی جامعه ما نشان می دهد  بانکداری الکترونیک پیشرفت زیادی داشته است  واین مساله نیز می تواند یکی از دلایل برگزاری این همایش باشد .

درحوزه کربنکینگ نیروی انسانی عامل اصلی است اما روی این افراد سرمایه گذاری زیاد صورت نمی گیرد.

در کشور نیروی تحصیلکرده و فعال زیاد داریم و در مقیاس جهانی نیز نیروی انسانی ایران قابل ملاحظه است و می توان گفت حوزه بانکداری الکترونیک نیز از حوزه های جذاب محسوب می شود. با توجه به این شرایط  ما نیاز داریم که در بانک های بزرگمان افرادی داشته باشیم که هم به IT و هم ebanking اشراف داشته باشند و به هر حال باید در یک جایی به این افراد علامت داد تا به این حوزه سوق پیدا کنند. هم به فارغ التحصیلان برای اشتغال و هم به دانشجویان برای جهت گیری شغلی و اینکه پایان نامه های خود را در زمینه ebanking ارایه کنند به طوریکه در صورت ارایه کار خوب بانک او را استخدام می کند. بنابراین برگزاری این همایش می تواند در این راستا  خبررسانی های گسترده ای انجام دهد.

هنگام  همایش چه اقدامات غیر از برگزاری انجام ی شود؟

ما در تلاش هستیم يك باشگاه مجازی در زمینه فناوری اطلاعات بانكي نیز شکل بگیرد.  همچنین در تلاشيم تا هفته همایش نیزبه عنوان هفته بانکداری الکترونیک معرفی شود.

در خصوص همایش به نظرتان شایبه تداخل نظارت و اجرای بانک مرکزی وجود ندارد؟

ببینید در همه جای دنیا بانک های مرکزی علاوه بر سیاست گذاری پولی در زمینه نظام های پرداخت، نقطه اصلی هدایت کشور محسوب می شوند. بنابراین در جایی باید این نقش بانک مرکزی برجسته شود که دو لایه بانک مرکزی به عنوان حاکمیت وبانک ها به عنوان لایه کسب وکار وبیزینس هستند به تمامی این دلایل به ذهن بانک مرکزی رسید که مناسب است علاوه بر همایش بهار وتابستان یعنی سیاست های پولی و بانکداری اسلامی یک همایش سوم نیز با عنوان نظام های پرداخت الکترونیک بر پا کند .

با این جود آیا بهتر نبود که بانکها اینگونه همایش ها را برگزار میکردند و آیا درباره  همایش با بانکها نیز رایزنی کردید؟

در نظام های پرداخت سنتی بانک مرکزی قلب وشریان محسوب می شود وبانکها رگ و مویرگ به عبارتی در بانکدار ی سنتی خون باید در قلب تولید شود.اما در بانکداری مدرن اینگونه نیست اگر کانون بانک ها وجود داشت مطمئناً باید پیش قدم می‌شد. بنابراین در اینجا بانک مرکزی صرفا به عنوان نهادی که هماهنگی را برقرار می کند وارد عمل شده و حتی در جلسه‌ای که با یانک ها داشتیم عنوان شد ما صرفا برای ابتکار عمل تا این مرحله پیش رفتیم و بانک ها هر پیشنهادي دارند استقبال می کنیم و حتی یکسری کارها به نام خود بانک ها ارایه می گردد و بانک مرکزی صرفا هماهنگ کننده است.