بررسی چرایی افزایش میزان جعل و کلاهبرداری

به گزارش پایگاه خبری بانکداری الکترونیک به نقل از فرارو، افزایش کلاهبرداری دور از ذهن نیست. بارها از این‌ور و آن‌ور درباره کلاهبرداری‌های کوچک و بزرگ که سر خودمان یا دیگران آمده شنیده‌ایم.بیشترین این کلاهبرداری‌ها به کلاهبرداری از طریق تلفن مربوط می‌شود. به گفته فریدون رهبریان -. معاون مبارزه با جعل و کلاهبرداری پلیس آگاهی- این نوع کلاهبرداری شایع‌ترین است و 28 درصد انواع کلاهبرداری‌ها را به خود اختصاص می‌دهد.

رهبریان فروش مال دیگری و کلاهبرداری از طریق امور بازرگانی و تجاری را نیز با 27 و 15 درصد رتبه دوم و سوم در کلاهبرداری معرفی کرده‌است.انواع مختلف کلاهبرداری البته مجازات‌هایی هم دارد؛ مجازات‌هایی از حبس کوتاه و بلندمدت تا انفصال دائمی از هر نوع خدمات دولتی. همچنین جریمه مالی به اندازه مالِ کلاهبرداری شده هم جزو مجازات‌ها برای کلاهبرداری‌های سنگین است.

با این‌حال افزایش کلاهبرداری مسئولان را نگران کرده‌است. آن‌ها معتقدند مردم باید بیش‌تر از این‌ها مراقب باشند. اما جدای از هشدارها درمورد انواع کلاهبرداری و کم‌احتیاطی افراد، چه دلایلی به طور ریشه‌ای‌تر کلاهبرداری را در کشور زیاد کرده‌اند؟ آیا ما به مشکلاتی اقتصادی روبروییم؟ آیا اخلاق تضعیف شده؟ و یا آیا نهادهای اجتماعی به‌درستی کار نمی‌کنند؟

فقدان حاکمیت قانون
دکتر حسین راغفر استاد اقتصاد دانشگاه اظهار کرد: در هر جامعه‌ای که در آن فقر و رکود زیاد باشد، این دست از اقدامات نیز افزایش پیدا خواهد کرد.وی همچنین با اشاره به ضعف قانون در ادامه گفت: افزایش کلاهبرداری و جعل در جامعه ما هم به عمق و طول رکود اقتصادی بازمی‌گردد و هم در کنار آن به حاکمیت قانون در جامعه مربوط می‌شود.راغفر در این‌باره توضیح داد: اگر برخورد قاطع با موارد اولیه در حوزه کلاهبرداری را نداشته باشیم زمینه‌ها برای این نوع از اقدامات افزایش پیدا خواهد کرد.

این اقتصاددان همچنین ادامه داد: فردی که در این شرایط زندگی کند به‌خاطر پاداشی که در پی کلاهبرداری می‌تواند کسب کند و با توجه به ضعف قانون ترغیب می‌شود که از راه‌های غیرقانونی به آن‌چه می‌خواهد برسد. دکتر راغفر در پاسخ به این سئوال که چرا کلاهبرداری در همه اقشار و سنین دیده می‌شود توضیح داد: کلاهبرداری می‌تواند تبدیل به یک اپیدمی شود. وقتی هزینه انجام کلاهبرداری برای مرتکبین به آن کم شود و وقتی این کلاهبرداری‌ها مدت‌زمان زیادی در جامعه وجود داشته باشد به مرور تبدیل به یک فرهنگ و هنجار خواهد شد.

این استاد دانشگاه تهران در ادامه اظهار کرد: افراد جوان‌تر نیز که در پی رسیدن به خواسته‌هایشان هستند در پی اینکه کلاهبرداری به یک اپیدمی تبدیل شده این هنجار را اتخاذ می‌کنند. وی با ذکر مثالی ادامه داد: مثلا دوبله پارک کردن یک حرکت غیرقانونی است. اما از آن‌جایی که به مرور افراد آن را انجام داده‌اند تبدیل به یک اپیدمی شده و همه به‌راحتی این بی‌قانونی را اجرا می‌کنند.

این اقتصاددان با تاکید بر نقش اقتصاد و ارتباط آن با هنجارشدن کلاهبرداری گفت: در رابطه با کلاهبرداری نقش اقتصاد تعیین‌کننده است، چرا که بسیاری از هنجارها با شاخص اقتصادی تعریف می‌شوند. مثلا اگر یک فرد را موفق بدانیم درواقع او موفقیتی اقتصادی دارد. راغفر ادامه داد: در همین راستا ما یک جامعه مصرفی داریم چون مردم با مصرف خود را معرفی می‌کنند. مصرف دلیل افراد برای ارتباط با یکدیگر شده و فرد موفق خودش را از این طریق ثابت می‌کند.

حسین راغفر در انتها گفت: در برابر این افرادی که نتوانسته‌اند به این الگوی مصرف برسند می‌خواهند به هر طریقی که شده خود را به آن برسانند و همین مصرف‌گرایی در نهایت ترغیب‌کننده کلاهبرداری خواهد شد و محرک‌های اصلی افراد برای دستیابی به ثروت و شاخص و رفتاد اقتصادی را تشکیل می‌دهد.

کلاهبرداری را یاد می‌گیریم!
اما گذشته از ابعاد اقتصادی در افزایش کلاهبرداری جامعه‌شناسان به نقش جامعه اشاره کرده‌اند. یک جامعه‌شناس در همین رابطه به فرارو گفت: “یادگیری” کلاهبرداری از سیستم اجتماعی منجر به افزایش‌  آن شده‌است. امان‌الله قرایی‌مقدم گفت: ما بحثی در جامعه‌شناسی و از طرف مکتب شیکاگو داریم که می‌گوید در جایی‌که آسیب وجود دارد، آسیب‌ها از طریق یادگیری شکل خواهند گرفت. ما می‌بینیم که مردم ما نیز کلاهبرداری، رشوه، رانت و غیره را از یکدیگر می‌آموزند.

این جامعه‌شناس در ادامه توضیح داد: یکی از دلایلی که منجر شده یادگیری کلاهبرداری زیاد شود، نظارتِ کم بر این مسئله است. در پی این نظارتِ کم تعداد زیادی از مردم نیز جرات کلاهبرداری به خود خواهند داد. وی با اشاره به اختلاس و کلاهبرداری‌های مالی از جانب شخصیت‌های دولتی و شناخته‌شده در سال‌های اخیر ادامه داد: ما در مدت اخیر بارها شاهد این بودیم که افرادی دولتی و شناخته شده دست به اختلاس و سرقت و جعل مدارک مالی کردند. آیا در جامعه‌ای که چنین شرایطی حاکم است نباید از مردم انتظار داشت که بیاموزند؟

قرایی مقدم تصریح کرد: این در حالی است که در کشورهایی همچون ژاپن کلاهبرداری و رشوه جایگاهی ندارد. وزیر اقتصاد ژاپن به دلیل اینکه کارمندش رشوه گرفته بود خودکشی کرد. این استاد دانشگاه همچنین به دلایل دیگر افزایش کلاهبرداری اشاره کرده و گفت: مسائل اخلاقی، آموزشِ ضعیف، فقر و غیره نیز در افزایش کلاهبرداری موثرند. اما در نهایت نقش قانون تایین‌کننده‌است. این قانون است که باید اخلاقیات را هدایت کند.

قرایی مقدم با اشاره به نظریات جامعه‌شناسی تاکید کرد: برخی نظریه‌پردازان جهان را به سه دوره با ذهنیت عقلانی، ذهنیت معنویت یا شهودی و ذهنیت مادیات و حسیات تقسیم می‌کنند.این جامعه‌شناس در ادامه توضیح داد: در حال حاضر ما در جهانی با ذهنیت مادی قرار گرفته‌ایم؛ جهانی که من نامِ آن را شیء پروری می‌گذارم. هدف افراد در این جهان شیء و یا پول است. افراد شخصیتشان را با مادیاتشان تعیین می‌کنند. وی تصریح کرد: بنابراین در این جهانی که مادیات حرف اول را می‌زند رسیدن به آن از هر راهی مانند کلاهبرداری امکان‌پذیر است. اما تفاوت ایران با سایر کشورها در این امر چیست؟ تفاوت در این است که در ایران قانون ضعیف عمل می‌کند اما در کشورهای دیگر قانون حواسش به مسائل اخلاقی است.