چرا نرخ سود میل به کاهش ندارد/ مقصد پولهای گرانقیمت موسسات غیرمجاز کجاست/نمایندگان ضعیف شبکه بانکی
نقدی بر برنامه مناظره با موضوع کاهش دو درصدی نرخ سود سپرده:
اولین ایراد به برنامه امروز مناظره طرح موضوع آن است. موافقت یا مخالفت با کاهش نرخ سود سپرده های بانکی مسئله واقعی نظام بانکی و اقتصاد ما نیست.
پایگاه خبری بانکداری الکترونیک / محمود فراهانی : امروز به عنوان خبرنگار میهمان برنامه مناظره با موضوع موافقان و مخالفان کاهش نرخ سود بودم که از سوی شبکه یک سیما از ساعت حدود 17.30 تا 19روی انتن فرستاده شد.
میهمانان این برنامه را دو گروه تشکیل می دادند: گروه مخالف کاهش نرخ سود شامل دکتر شفیع زاده ، مدیرعامل بانک دی به عنوان نماینده نظام بانکی و دکتر جبل عاملی از اداره مطالعات و بررسی های بانک مرکزی به عنوان کارشناس و گروه موافق کاهش نرخ سود سپرده شامل دو تن:، دکتر ادیب ، استاد دانشگاه و محمدرضا دیانی رئیس مجمع کارآفرینان ایران .
موضوع دو افتاده از اصل مسئله
اولین ایراد به برنامه امروز مناظره طرح موضوع آن است. موافقت یا مخالفت با کاهش نرخ سود سپرده های بانکی مسئله واقعی نظام بانکی و اقتصاد ما نیست. اگر چه در ظاهر به نظر میرسد همه دعواها روی نرخ سود متمرکز است اما مسئله اصلی در واقع این است که چرا نرخ سود در کشور ما با وجود کاهش تورم به 15.6 درصد میل به کاهش ندارد.
حتی با وجود مصوبه شورای پول و اعتبار مبنی برکاهش دو درصدی نرخ سود سپرده ، بازار پول موافق این کاهش نیست. یعنی بخش تقاضا هنوز و دست کم در ظاهر خریدار پول با نرخ سود نرخ سود 22 درصد و حتی بالاتر تا 28 درصد است؛ بنابراین سوال اصلی مناظره می بایست این باشد که چرا بازار پول میل به کاهش نرخ سود ندارد در حالی که نرخ تورم روی مرز 15.6 درصد است.
ریشه های بی میلی بازار به کاهش نرخ سود
اگر چه بانک مرکزی تلاش می کند سهم موسسات غیر مجاز را در بی تعادلی بازار پول پررنگ جلوه دهد اما آیا تمام مسئله همین موسسات هستند یا در حال حاظر آنها می توانند مشت خور خوبی باشند تا مشکلات دیگر کمتر دیده شوند.
به نظر می رسد مشکلات بازار پول را علاوه در داخل در عین حال در خارج از آن نیز باید جستجو کرد. اما سهم هر یک از مشکلات چقدر است؟
قبل از پرداختن به این مسئله پاسخ به این سوال اساسی ضروری است که مقصد پولهای گرانقیمت موسسات پولی غیرمجاز کجاست؟
اگر قرار است بازار این موسسات کساد شود ابتدا باید بازار تقاضای پول گرانقیمت را کنترل کنیم.(اگر این اتفاق نیفتد حتی با توقف فعالیت این موسسات تقاضای پول از جای دیگری پایخ خود را خواهد گرفت). گفته می شود بخشی از این پولها با نرخ هایی کمتر از نرخ 35 درصدی منابع بانک مرکزی دوباره به بانکها فروخته می شود ؛ بنابراین به نظر می رسد بانک مرکزی ابتدا باید بازار بین بانکهای مجاز و موسسات غیر مجاز را کمی سامان دهد.
اما سوال بعدی این است ، چرا این بازار همچنان حاضر است پول را با قیمت های بالا خریداری کند ؟ دو مسئله اینجا وجود دارد: بانکهای خریدار پول گرانقیمت این پولها را کجا می برند. دوم اینکه تا چه زمان این پروسه ادامه خواهد داشت. طبعا بخش اعظم پاسخ این است که بانکها این پولها را در مسیر بنگاه داری هزینه می کنند. این پاسخ صحیح است چرا که دکتر شفیع زاده در مناظره اعلام کرد که بانکها سود خود را نه از واسطه گری پول که از بنگاه داری کسب می کنند.
سوال این است که بانکها تا چه زمان می خواهند بنگاه داری کنند ؟ طبیعی است با توجه به شرایط کساد بازار دارایی ها از جمله مسکن و بورس و خودرو همچنین رکود بخش تولید ، خریداری برای بنگاه های تحت مالکیت بانکها و سرمایهگذاری های انجام شده در ای مسیر پیدا نخواهد شد لذا بانکها مجبورند همچنان بنگاه داری خود را مدیریت کنند.
با توجه به چنین شرایطی به صورت منطقی بانک مرکزی و بانکها باید محاسبه کنند که اقتصاد چه زمان از رکود خارج می شود تا کم کم بتوانند مسئله نرخ سود را از سر مقصد نهایی یعنی رکود بنگاه داری بانکها که ریشه در رکود اقتصادی دارد، حل کنند. البته طی این زمان دولت نیز می تواند به مرور از بدهی خود به بانکها بکاهد.مطالبات معوق نیز تا حدی کاهش یابد و فاصله بین افزایش سریع قیمت دلار طی سالهای 90 تا 92 با نقدینگی ریالی در بازار پر شود. البته همه اینها با مسئله خروج اقتصاد از رکود همانند داستان مرغ و تخم مرغ در هم موثرند و تقدم و تاخرشان در هم تنیده است .
البته موارد اشاره شده به این معنی نیست که موسسات غیر مجاز را از گناه مبرا کنیم بلکه هدف آن است که پشت متهم کردن این موسسات در درمان درد اصلی غفلت نکنیم.
نماینده ضعیف بانکها
بانک مرکزی و شبکه بانکی در معرفی دکتر شفیع زاده مسئولانه رفتار نکرده اند. ضمن احترام عمیق به ایشان، سوال این است آیا وی توانایی ، تجربه و مسئولیت لازم را دارد که شبکه بانکی را نمایندگی کند.
وی یکی از اعضای شورای عالی بانکهاست اما در عمل مدیرعامل یک بانک کوچک با کمتر از 100 شعبه ای است. شبکه بانکی حدود 21 هزار شعبه دارد. آیا وی می تواند چین شبکه ای را نمایندگی کند؟
همچنین وی هیچ تجربه ای در حوزه نظارت یعنی بانک مرکزی ندارد. در چنین صورتی آیا وی نماینده خوبی برای حضور در برنامه مناظره که بینندگان چند ده میلیونی دارد است ؟ شاید بانک مرکزی و دکتر قربانی لبخند پیروزی بر لبانشان نقش بندد که شب قبل از اجرای برنامه از حضور در برنامه عذر خواهی کرده است اما باید به این نیز فکر می کرد که بد نمایندگی کردن صدمات بیشتری بر بدنه بانکی زد.
رفتار های غیر مسئولانه دیگر حضور یک کارشناس جوان است که به عنوان حامی تصمیمات بانکها در برنامه حضور پیدا کرد. دکتر جبل عاملی اگرچه برای دنیای اقتصاد سرمقاله می نویسد اما باید قبول کنیم که نوشتن با سخنوری دو فعل متفاوت است که صرف کردن هر یک نیازمند توانایی های متفاوت است.
به هر روی در چنین موقعیت هایی مسئولان بانک مرکزی باید مواظب باشند اگر فرصت نسازند به راحتی باید منتظر بحران یا تضعیف شبکه بانکی باشند که همین طور هم شد.
می گویند اگر می خواهی مسئله ای را تخریب کنید درباره آن دفاع بد انجام بدهید. در مناظره امروز کل شبکه بانکی صدمه دید.
یک پیش نهاد
شاید یک راه اصولی آن باشد که بانک مرکزی یا شورای عالی بانک ها در برگزاری چنین برنامه هایی نقش پر رنگ تری داشته باشند به طوری که در چگونگی طرح موضوع، تهیه محتوای کلی قبل از برنامه و محورها نقش مشاور را داشته باشند.
از یاد نبریم که شبکه بانکی یک نهاد عمومی است که بانک مرکزی موظف به صیانت از اعتبار و اعتماد به آن است. یکی از اشکالات مناظره آن است که محورها مشخص نیست و یک فرد می تواند به راحتی بحث را از مسیر منحرف کند کما این که چنین هم شد و دکتر ادیب با ارائه آمارهایی که صحت و سقم آن چندان مشخص نیست و با استفاده از ادبیات مردم پسند توانست بحث را به سمتی پیش برد که مناظره ای کم بار رقم خورد و کسی هم نبود که در آنجا پاسخی قانع کننده به وی دهد. بانک مرکزی طی تماسی تلفنی از دکتر ادیب خواست تا سند اراده کند اما حتی اگر صحت هم نداشته باشند گفته های وی بر مردم کوچه و خیابان واقعیت انگاشته و باعث کاهش اعتبار بانکها شده است.
خلاصه از برنامه
بنا براعلام روابط عمومی برنامه مناظره محمدحسین ادیب استاد دانشگاه ، پویا جبل عاملی کارشناس اقتصادی ، محمدرضا دیانی رئیس مجمع کارآفرینان ایران، احمد شفیع زاده نماینده نظام بانکی در برنامه مناظره مهمانان این هفته برنامه هستند تا در خصوص موضوع به بحث بپردازند.
محمد حسین ادیب استاد دانشگاه به عنوان موافق کاهش نرخ سود سپرده های بانکی در این خصوصو اظهار داشت:صنعت طی 10 ساله گذشته خرج تراشی داشته است به گونه ای که متاسفانه اغلب شرکت های بورسی ورشکسته هستند و متاسفانه 80 درصد پول مردم را گرفته و قادر به بازپرداخت آن نیستند.
وی افزود: متاسفانه بنگاه ها بانک داری می کنند و بدنه صنایع ما مزیت نسبی ندارد و 50 درصد منابع بانکی در اختیار شرکت هایی است که نه اصل آن را پرداخت می کنند نه سود آن را.
ویا جبل عاملی کارشناس اقتصادی به عنوان مخالف کاهش نرخ سود سپرده های بانکی در این خصوص اظهار داشت:
متاسفانه سیستم بانکی ما مطابق با معیارهای سایرسیستم های بانکی در جهان نیست و مشکلاتی ایجاد می‌شود که در حال حاضر شاهد آن هستیم.
وی افزود: مشکل ما در کشور این است که مردم خرج زیادی دارند و برای کاهش خرج کرد مردم باید نرخ سود سپرده ها کاهش یابد تا شرایط با ثبات باشد.
سپرده گذاری در بانک بهتر از سرمایه گذاری در سایر بازار ها است که امنیت جدی نخواهد داشت.
متاسفانه در حال حاضر سرمایه دار تسهیلات می گیرد و ما به نفع او عمل می کنیم.
جبل عاملی تصریجح کرد: سیستم بانکی مثل سایر بخش ها مشکلاتی دارد که باید حل شود ما نیاز به این تعداد شعبه نداریم و بازار مسکن پس از دوره ای ایجاد سود می کند و که بانک های ما باید بدانند پس از مدتی مطمئناً آرام خواهد شد.
اگر اعتقاد به فرآیند اقتصاد داشته باشیم باید درخواست تسهلات کم باشد تا نرخ سود نیز کاهش یابد.
محمدرضا دیانی رئیس مجمع کارآفرینان ایران به عنوان موافق کاهش 2 درصدی نرخ سود بانکی اظهار داشت:
متاسفانه بانک مرکزی و سیتم بانکی نرخ سود سپرده‌های کوتاه مدت بانکی را زیر 20 درصد اعلام شد اما نکته جالب این است که برخی موسسات تا 19.5 درصد هم نرخ سود کوتاه مدت پرداخت می‌کنند.
وی افزود: در تولید 3 گروه هزینه داریم که در ابتدا هزینه از دست رفته سپس محدود شدن دارایی‌هایی به که محصول و رشته خاصی اختصاص دارد و نکته آخرهزینه های مبادله ای است که شامل هزینه های مالیاتی، هزینه های نیروی کار، هزینه های عرضه کنندگان مواد اولیه، هزینه های عرضه کنندگان ماشین آلات، هزینه های فروش محصول می شود.
دیانی در ادامه تصریح کرد: باید درآمدی داشته باشیم که با فرار از مالیات و گران فروشی بتوانیم پاسخگو این نرخ سود باشیم.
زیرا با این نرخ سود بالا تولید کننده رغبتی به دریافت تسهیلات ندارد.
رئیس مجمع کارآفرینان ایران: عمده معوقات محتص افرادی است که یا به عنوان صنعت تسهیلات گرفته اند و یا اصلا صنعت گر نبودند سوالی که مطرح است این است که، نرخ سود بانکی 20 درصد است آیا صنعت می تواند با این نرخ رقابت کند.
وی افزود: اگر امروز کسی قصد سرمایه گذاری در صنعت را داشته باشد باید چه انتظاری از سود و تولید خود داشته باشد.
آیا انتظاراتی که در مقابل نرخ سوود بانکی ایجاد شده مرگ خاموش بخش های مولد اقتصادی کشور است؟
دیانی در ادامه تاکید کرد: متاسفانه بانک ها خود را مالک پول در بانک ها می‌دانند.
وی در پایان امروز تمام اقتصاددان ها معتقدند بانک ها نقدیمنگی را چند برابر کرده اند. رشد نقدینگی اگر در بخش مولد بود این بحراتن بیکاری فعلی وجود نداشت.
احمد شفیع زاده نماینده نظام بانکی به عنوان مخالف کاهش نرخ سود سپرده های سود بانکی اظهار داشت: در خصوص بحث تورم و نرخ سود بانکی و برای حل این معضلات اراده ای جمعی و ملی لازم است اگر انتظار داشته باشیم فقط دولت یا نظام بانکی متولی باشد درست نیست و در خصوص نرخ سود بانکی وضعیتی وجود دارد که دلیلی ندارد نظام بانکی سودهای سنگینی را که عاقلانه نیست پرداخت کند زیرا هم سپرده گذار و هم سپرده پذیر باید درست اقدام کنند.
وی افزود: ما یک دوره تورمی سنگین را طی سال های گذشته طی کردیم و در طول سال گذشته نیز کاهش نرخ تورم را تجربه کردیم که باید شرایطی ایجاد شود که این روند ادامه دارد باشد.
شفیع زاده در ادامه گفت: بانک ها باید در این مسیر حرکت کنند البته اشکالاتی در این راه وجود دارد که باید رفع گردد تا گره پر مشکل سیستم بانکی حل شود و تا زمانی که متقاضی برای دریافت این نرخ سود است صحیح نخواهد شد و باید مشارکت جمعی ملت به این سمت باشد که به حل مشکلات سیستم بانکی اقدام شود.
یکی از مشکلات ما نرخ تورم بود که خوشبختانه طی سال های گذشته این موضوع روند کاهشی داشت.
استفاده از ابزاهای پولی در جهت کاهش تورم است و نرخ سود یکی از ابزارهای لازم برای این موضوع است.
نماینده نظام بانکی: مسیری که بانک مرکزی طی می کند در راستای کاهش نرخ تورم است و نرخ سود بانکی را در این جهت هدایت می کنند و امیدواریم با همراهی بانک ها این اقدام صورت گیرد.
تصمیمی که اخیراً شورای پول و اعتبار در خصوص کاهش نرخ سود بانکی به 20 درصد و کمتر اتخاذ کرده است و نرخ سود زیر 20 درصد رقابتی و در اختیار بانک ها است که این گامی به جلو است تا موسسات اعتباری و بانک ها رقابت جدی با هم داشته اند.
وی افزود: مسیری که طی می‌کنیم مسیر درست و تدریجی است زیرا هم ارزش پول سپرده گذار حفظ شده و هم واحدهای اقتصادی رقابت پذیر خواهد شد زیرا این مسیر باید تسهیل شود تا یکی ازمشکلات اقتصادی کشور حل شود باید گره ها باز شود و لازمه آن اراده ملی برای حل چالشه هایی است که ایجاد شده است.